Via afdeling 11.1 van het Besluit activiteiten leefomgeving (Bal) wordt de gebiedsbescherming van Natura 2000-gebieden geregeld. Natura 2000 richt zich op het behoud en de ontwikkeling van natuurgebieden in heel Europa. Verder vormt ook het Natuurnetwerk Nederland een belangrijk beschermingskader voor de Utrechtse natuur.
Via afdeling 11.1 van het Besluit activiteiten leefomgeving (Bal) wordt de gebiedsbescherming van Natura 2000-gebieden geregeld. Natura 2000 richt zich op het behoud en de ontwikkeling van natuurgebieden in heel Europa. De natuur wordt tenslotte niet beperkt door landsgrenzen.
Natura 2000 is de overkoepelende naam voor gebieden die worden beschermd vanuit de Vogel- en Habitatrichtlijn. Lidstaten moeten volgens deze Europese richtlijnen specifieke diersoorten en hun leefomgeving beschermen. Elke lidstaat van de Europese Unie is verplicht om gebieden als Natura 2000 gebied aan te wijzen. In Nederland betreft dit ruim 160 gebieden.
Wat betreft gebiedsbescherming heeft afdeling 11.1 van het Bal tot doel het beschermen van terreinen en wateren met bijzondere natuur- en landschapswaarden. Voor alle Natura 2000-gebieden dient een beheerplan te worden opgesteld met daarin de natuurdoelen voor dat specifieke gebied en wat er nodig is om die doelstellingen te halen. Bij bescherming van Natura 2000-gebieden staat de ‘gunstige staat van instandhouding’ van natuurlijke habitats en soorten centraal.
Binnen de Wet natuurbescherming geldt een vergunningenstelsel voor schadelijke handelingen. Dit houdt onder meer in dat er bij de voorbereiding van een ruimtelijk plan onderzocht moet worden of de ontwikkeling geen negatieve effecten zal hebben op de gunstige staat van instandhouding.
De begrenzing van Natura 2000-gebieden is hier te vinden.
Meer informatie over Natura 2000-gebieden is te vinden op deze website.
Het Nederlands netwerk van bestaande en nieuw aan te leggen natuurgebieden noemen we het Natuurnetwerk Nederland (NNN). Dit netwerk moet natuurgebieden beter verbinden met elkaar en met het omringende agrarisch gebied. Vanaf 2014 zijn de provincies verantwoordelijk voor de begrenzing en de ontwikkeling van dit natuurnetwerk. In het Natuurpact hebben de provincies met het rijk afgesproken om tot 2027 80.000 hectare natuur in te richten.
Het NNN omvat in Utrecht ongeveer 30.000 hectare en bestaat onder andere uit bossen, graslanden, heide en plassen. Er zijn plannen om nog 4500 hectare grond toe te voegen; voor 1500 hectare daarvan is inmiddels budget beschikbaar gesteld.
De provincie heeft het Natuur Netwerk Nederland (NNN) ruimtelijk beschermd via regels in de Omgevingsverordening. In artikel 6.3. staat: “Een omgevingsplan dat betrekking heeft op locaties binnen het natuurnetwerk Nederland bevat geen nieuwe functies en regels die ruimtelijke ontwikkelingen toestaan die nadelige gevolgen kunnen hebben voor de wezenlijke kenmerken en waarden van het natuurnetwerk Nederland, bedoeld in Bijlage 10 Wezenlijke kenmerken en waarden van deze verordening, of die kunnen leiden tot een vermindering van de kwaliteit, de oppervlakte of de samenhang van het natuurnetwerk Nederland”.
Gemeenten mogen op grond van deze verordening dus in principe geen omgevingsplannen vaststellen die het NNN schaden. Er zijn echter uitzonderingen mogelijk (zoals groot maatschappelijk belang en als er onder voorwaarden gecompenseerd wordt). Dat betekent dat ontwikkelingen, zoals toename van bebouwing of verharding, soms ook in het NNN mogelijk zijn.
Meer informatie over het NNN in Utrecht is terug te lezen op de site van de provincie Utrecht.
Projectleider natuurinclusieve samenleving – ruimtelijke ordening