Van gras naar grondstof: hoe sluit je een regionale grasketen?

september 3, 2018

Van gras naar grondstof: hoe sluit je een regionale grasketen?

Wie de circulaire economie een stap verder wil helpen, hoeft niet altijd lang te zoeken. Jaarlijks ‘oogsten’ gemeenten, waterschappen en andere terreinbeheerders flinke hoeveelheden gras. En wat blijkt uit talrijke onderzoeken: dat gras levert ons een uitstekende ‘biobased grondstof’, met tal van toepassingsmogelijkheden. Van bankjes tot isolatiemateriaal, kansen zijn er volop. En het aanbod is er, ook in de regio Utrecht / Groene Hart. Maar hoewel diverse partijen de meerwaarde zien van gras als grondstof – we leggen er koolstof mee vast, we voorkomen gebruik van fossiele of schaarse grondstoffen – is een robuuste regionale grasketen tot op heden niet van de grond gekomen. Daarom organiseerden de Natuur en Milieufederaties, met ondersteuning vanuit het programma Duurzaam Door, op 19 juli 2018 een bijeenkomst voor partijen uit alle schakels van de keten. De centrale vraag? Wat wordt de eerste Utrechtse biobased grasketen?

Een stap verder

Een mooi divers gezelschap verzamelde zich op een warme donderdagmiddag in ANNE (Alle Nederlanders Naar Energieneutraal), de duurzame showroom op het Jaarbeursplein te Utrecht. Onder hen: twee waterschappen en andere terreinbeheerders, een grasverwerker, een GWW-bedrijf en een regionale ontwikkelingsmaatschappij. Bij een eerste verwachtingenrondje bleek al meteen waar de gedeelde prioriteit van deze partijen ligt: concreet aan de slag met het opzetten en financieren van een grasketen. Ook werd opgeroepen tot gezamenlijkheid en afbakening: in een consortium van partijen samen de aanvoer en afname van gras als grondstof gaan borgen. En om grasproducten beter in de markt te kunnen zetten, zou het goed zijn om het denken over maaisel een stap verder te brengen. Niet langer ‘gras’ aanbieden dus, maar de afnemer gaan voorzien van specifieke biobased grondstoffen.

Verplaatsen in de ander

In de werkvorm die volgde, vroegen we de verschillende schakels van de keten – grondstofeigenaren, verwerkers, producenten en afnemers – om in elkaars huid te kruipen. Zo werd inzichtelijk welke inspanningen ketenpartners van elkaar verlangen in een vruchtbare samenwerking, en wat ervoor nodig is om deze rollen te kunnen vervullen. De volgende inzichten zijn gedeeld:

• Transparante samenwerking van de ketenpartijen is belangrijk voor het onderlinge vertrouwen, en helpt bij het zoeken naar interessante business cases. Aanwezigen spraken de behoefte uit om met open begrotingen te werken, zodat de belangen van de betrokken partijen goed inzichtelijk zijn.
• Vanwege de pioniersfase waar deze sector nog in verkeert, is er ook behoefte aan nieuwe contractvormen die constructief partnerschap bevorderen (tussen bedrijven onderling maar ook tussen bedrijven en overheden). In bijvoorbeeld een bouwteam ontstaat de gespreksruimte die nodig is om gezamenlijk te kunnen experimenteren en innoveren. Door met concrete cases aan de slag te gaan, prototypes te ontwikkelen, van fouten te leren en samen kleine stapjes te zetten. In zo’n samenwerking kunnen de risico’s worden gedeeld en kunnen afspraken worden gemaakt over maximale winstpercentages van de betrokken partijen.
• We moeten meer vanuit de (potentiële) vraag naar grondstoffen gaan produceren! Afnemers hebben grondstoffen nodig met bepaalde specificaties – in termen van functionaliteit, kwaliteit en prijs – om ze inpasbaar te maken in bestaande productieprocessen. Als de vraag langs deze lijnen duidelijk wordt geformuleerd (en daarbij liefst een afnamegarantie wordt gegeven), kunnen verwerkers en producenten zich gaan inspannen om een product op maat te leveren.
• Overheden zijn belangrijk om grasketens op gang te helpen. Zo is het nuttig als regionale / lokale overheden een rol pakken als launching customers. En in aanbestedingen kunnen overheden functioneel gaan uitvragen. Bijvoorbeeld: “Ik wil voldoen aan behoefte X, maar daarbij zo min mogelijk afval veroorzaken/virgin materials gebruiken.” Op die manier stimuleer je de opkomst van gras als grondstof, maar geef je de sector wel de vrijheid om met nieuwe technieken en materialen te komen.
• En tot slot: het is nodig het bewustzijn rond gras als grondstof te vergroten. Dat kan bijvoorbeeld door met de aanbiedende partijen gezamenlijk een voorlichtingscampagne te starten, of door een showroom (naar voorbeeld van ANNE) te bouwen waar bezoekers alle toepassingsmogelijkheden zelf kunnen ervaren.

Rekensommetjes

Tegen het einde van de bijeenkomst werd onomwonden gesteld: “Met de partijen die hier zitten, kunnen we makkelijk een keten opzetten.” Maar dan moeten er eerst eens wat rekensommetjes worden gemaakt: wat zijn de totale kosten over de levensduur van een product, en wat is de meerwaarde/kwaliteit van de materialen uitgedrukt in €?

De bijeenkomst werd mede mogelijk gemaakt door Duurzaam Door.