Tips van drie Utrechtse bewonersinitiatieven om jouw wijk duurzaam te verwarmen

Tips van drie Utrechtse bewonersinitiatieven om jouw wijk duurzaam te verwarmen

Hoe bewonersinitiatieven vorm geven aan de Utrechtse warmtetransitie van onderop

De warmtetransitie is actueler en urgenter dan ooit. Het wordt ook steeds belangrijker om de maandelijkse energierekening te verlagen. En de wens  om van fossiele brandstoffen over te gaan op duurzame alternatieven voor het verwarmen van onze huizen, wordt breed gevoeld. De Natuur en Milieufederatie Utrecht (NMU) ziet steeds meer bevlogen en volhardende bewonersinitiatieven ontstaan in de provincie Utrecht, die zich inzetten om dit maatschappelijke vraagstuk vorm te geven. Wijkbewoners die zich verenigen en samen huizen isoleren, zonnepanelen installeren en opzoek gaan naar lokale duurzame warmtebronnen. Omdat bewonersinitiatieven een cruciale bijdrage leveren aan de Utrechtse warmtetransitie, ondersteunen wij hen en de gemeentes met kennisdeling, identificatie van kansrijke projecten en de start van nieuwe projecten. Een onderdeel hiervan is de cursus ‘Leren over warmte: professionaliseer jouw buurtinitiatief’ die we sinds 2022 aanbieden. Want deze beweging van onderop is inspirerend. Maar eerlijk is eerlijk: het is niet altijd makkelijk. Daarom interviewden we drie bewonersinitiatieven over de lessen die zij leerden van hun proces. Waar liepen ze tegenaan? En hoe overwonnen ze deze obstakels?

Tip 1. Wek op een laagdrempelige manier bekendheid en vertrouwen in jouw buurt

In Werkhoven steken bewoners de handen uit de mouwen om woningen te isoleren. Kartrekker van dit bewonersinitiatief is Cor Hofstee. Straat voor straat worden dorpsgenoten uitgenodigd om samen te isoleren. Doordat er een goed aanbod van een lokale isolatiepartij ligt, ontzorgt dit initiatief buren volledig. En omdat het initiatief in Werkhoven ligt bij een ‘buurman met kennis’ was het vertrouwen al snel gewekt. Geen commerciële partij of grote organisatie die advies geeft. In plaats daarvan krijgen buren een onafhankelijk en laagdrempelig advies van een bekend gezicht. Cor is inmiddels een beroemdheid in eigen dorp.

Hoe bereikt Cor zijn buren? Door een simpel briefje in de bus, de WhatsAppgroep van het dorp en de lokale krant. En natuurlijk: zichtbaar op straat. Bijvoorbeeld met een tour door de buurt met een warmtecamera. Dat wekt interesse voor een praatje! Dankzij de succesvolle inkoopacties wordt er nu gewerkt aan de volgende stap: onderzoek naar een plan om een gezamenlijk warmtenet op te zetten. Zo komt Werkhoven stap voor stap dichterbij het doel: aardgasvrij wonen.

Leonie van Bommel van Werkgroep Warmte Zogwetering heeft dezelfde ervaring. “In Zogwetering bestonden al veel netwerken, groepen, comités en commissies voor bewoners. Daar zijn we begonnen: deze mensen weten precies wat er speelt in de wijk. En dat werkte. Onze eerste bewonersavond was zo druk dat er extra stoelen bij moesten komen. Dat geeft veel energie.” Dus tip 1: Wek op een laagdrempelige manier bekendheid en vertrouwen  in jouw buurt.

Tip 2. Hou het simpel en maak plezier

In 2000 pakten twee actieve bewoners in de straat Tirol in Lunetten hun kans, toen de gemeente Utrecht bewonersinitiatieven en bedrijven opriep om mee te doen met ‘Expeditie Warmte’. Expeditie Tirol, de naam van het initiatief dat zij hebben opgericht, was een van de gelukkigen die samen met Eneco aan de slag mocht met een onderzoek naar lokale warmte voor hun buurt. Naarmate het onderzoek vorderde, ontdekten ze dat ze voor een haalbaar en betaalbaar warmtenet groter moesten denken dan hun eigen straat. Dankzij een USET subsidie van de provincie Utrecht gaan zij een projectleider inhuren om hun initiatief uit te breiden naar omliggende wijken.

Peter van der Knaap van Expeditie Tirol adviseert: “Hou het simpel en maak plezier! Niet iedereen wordt blij van gesprekken over subsidieaanvragen, samenwerking met de gemeente en onderzoeken over warmtetechniek. Dit zijn belangrijke onderdelen van je project, maar het is minstens even belangrijk om het energie en enthousiasme van de groep vrijwilligers in de wijk vast te houden. Om te voorkomen dat dit wegzakt, is het goed om af en toe iets leuks te organiseren. Van het organiseren van een burendag krijg je bijvoorbeeld energie. Zorg je ervoor dat nieuwe buren jou een leuke club vinden en graag mee willen doen. Ook straatgesprekken voeren geeft de meeste vrijwilligers veel positieve energie.” Daarom: hou het simpel en maak plezier!

Tip 3. Werk samen met stakeholders

Werkgroep Warmte Zogwetering ontstond in 2022, nadat bewonersorganisaties Wijkcommissie Zogwetering, Dichters & Lanen en de Belangenvereniging Zogwetering BVZ de handen ineensloegen. Hun doel: de 226 woningen van de wijk Zogwetering in Maarssen verwarmen met het afvalwater van het oude rioolwaterzuiveringsterrein achter de wijk. Naast de inzet van vele vrijwilligers is Leonie Bommel vanuit Energiecoöperatie 2030.nu aangehaakt als professionele projectleider. Zij raadt aan om goed samen te werken met stakeholders.

“Ik kwam in aanraking met een groep bewoners van Zogwetering die al 5 jaar met het idee rondliepen om het oude riolwaterzuiveringsterrein achter de wijk in te zetten om de wijk te verwarmen. Daar wordt al het afvalwater van Maarssen nog steeds verzameld. Ik ben me er toen in gaan verdiepen en met alle betrokkenen gaan praten. Afvalwater is niet de meest sexy vorm van aquathermie, maar het is een warmtebron die je goed kan gebruiken als je een warmtenet op wil zetten. We zijn met Energiecoöperatie 2030.nu aan de slag gegaan en hebben inmiddels subsidie ontvangen van de Gemeente Stichtse Vecht en de Provincie, voor het laten uitvoeren van een variantenstudie door een aquathermie-specialist en het organiseren van draagvlakactiviteiten. Zodra dat onderzoek afgerond is, presenteren we de varianten die daaruit gekomen zijn, aan de bewoners.”

Haar tip? “Samenwerken met diverse stakeholders is essentieel. Bewoners zijn hierbij het belangrijkste. Maar zonder medewerking van het waterschap, de gemeente en wethouders kun je niet zoveel. Dus zoek daar de samenwerking op. En als er weer een stap in de goede richting is gezet, informeer dan geïnteresseerden via een nieuwsbrief of website.”

Tip 4. Begin klein, denk groot

De warmtetransitie in jouw wijk voor elkaar krijgen, betekent een lange adem hebben. Alle bewonersinitiatieven geven aan dat het belangrijk is om klein te beginnen, maar groot te denken. Het bewonersinitiatief in Werkhoven merkt bijvoorbeeld dat niet iedereen staat te springen om een gesprek over een duurzame warmtebron en de techniek hierachter. Waar veel mensen wel enthousiast van worden, is een gesprek over meer wooncomfort. Daarom begonnen zij klein met een inkoopactie, waarbij mensen een makkelijk aanbod kregen over het isoleren van hun woning. Zo krijg je als initiatief vertrouwen om ook advies te geven voor de volgende stap: van het gas af.

Schaalvergroting leidde ook bij Expeditie Tirol in Lunetten tot de nodige vragen. Wat betekent dit voor onze straat, de energie die wij hierin stoppen en komt het werk voor deze uitbreiding overeen dit met de talenten van onze vrijwilligers? De ambtelijke gesprekken over het onderzoek naar warmtebronnen en de subsidieaanvraag sluit niet bij ieders talenten aan. Om ervoor te zorgen dat hun plan voor aardgasvrij wonen door kon gaan, maar de energie niet zou weglekken besloot het initiatief om een projectleider in te huren en zo hun benodigde schaalvergroting door te voeren.

Ook aan de slag?

Ben je enthousiast geworden om zelf ook aan de slag te gaan met je eigen warmtenet in de wijk? Doe mee met onze cursus ‘Leren over warmte: Professionaliseer jouw buurtinitiatief’! Sinds 2022 hebben we al 22 bewonersinitiatieven de tools gegeven om aan de slag te gaan in hun wijk. In de cursus krijg je handvatten om met een buurt of jouw project stappen te zetten richting aardgasvrij. We behandelen hoe je bewoners, je gemeente en andere belanghebbenden betrekt en goed samenwerkt. Daarnaast bespreken we verschillende duurzame warmtetechnieken, organisatievormen en financiële aspecten. Ervaringsdeskundigen komen langs om lessen te delen en uiteraard leer je van je mededeelnemers. Je kunt je nu aanmelden voor de interesselijst, dan krijg je bericht zodra de cursusinschrijving van start gaat. Wil je direct aan de slag? Neem dan een kijkje op ons Servicepunt Energie, waar je je vragen over Warmte en Energie kan stellen.