Terugblik webinar ‘Van transitievisie warmte naar aardgasvrije wijken’

december 1, 2020

Terugblik webinar ‘Van transitievisie warmte naar aardgasvrije wijken’

Op 17 november organiseerden de Regionale Energie Alliantie, waarvan de NMU trekker is, samen met Provincie Utrecht de webinar ‘Van transitievisie warmte naar aardgasvrije wijken’. Aan de orde kwamen o.a. vragen als: Waar moet je als gemeente beginnen en hoe komen we tot de uitvoering van de warmtetransitie?

De gemeente Utrecht leidde de webinar in met een inleiding over de uitdagingen van de warmtetransitie. Daarop volgende de keynote van de Danish Energy Agency over het opzetten van een warmtenet zonder winstoogmerk. Zij werden gevolgd door voorbeelden van wijkinitiatieven van gemeenten uit de provincie Utrecht en een kennissessie over participatie van bewoners bij de warmtetransitie en het opzetten van warmtenetten. De webinar werd georganiseerd door de Regionale Energie Alliantie vanuit de NMU, in samenwerking met de Provincie Utrecht.

Gezamenlijk doel van de warmtetransitie

De aftrap begon met Joop Oude Lohuis, directeur energieprogramma gemeente Utrecht, over de uitdagingen van de warmtetransitie. In Utrecht is er een aantal jaren geleden concreet gestart in Overvecht-Noord, en is er dus ervaring met wijkaanpak aardgasvrij wonen. Momenteel zet gemeente Utrecht zich met andere gemeenten in om van het Rijk meer ondersteuning te krijgen bij de energietransitie. Ook is de gemeente Utrecht in dialoog met inwoners over isoleren, energiebesparen en gezamenlijke inkoopacties. Een goede business case voor het aardgasvrij maken van een wijk of gebouw en verdere ondersteuning om van het gas af te gaan wil de gemeente Utrecht graag faciliteren.

Deense warmtenetten – Eigendom van de consument

Niels Frederik Malskær van de Danish Energy Agency nam de deelnemers mee in de Deense warmtenetten. De Denen hebben meer dan 50 jaar ervaring in het opzetten van warmtenetten, anders dan Nederland zijn zij direct overgegaan op warmtenetten in plaats van aardgas. Op dit moment is er zo’n 60.000 km aan warmteleidingen in Denemarken en is 64% van de huishoudens aangesloten op een warmtenet. Het gemiddelde warmtegebruik is 8.3 MWh per persoon per jaar.

Ervaring met aardgasvrije wijken

Gemeente Utrechtse Heuvelrug werkt samen met wooncorporatie Heuvelrug Wonen en de waterschap aan een project om zo’n 800 woningen in Driebergen te verwarmen door restwarmte van een rioolwaterzuiveringsinstallatie. Om te kijken of er draagvlak is voor dit idee, is de gemeente in gesprek gegaan met bewoners in de buurt. Zo heeft zij een infographic gemaakt om makkelijk uit te leggen hoe een warmtenet werkt en mensen uitgenodigd voor inloopbijeenkomsten. In totaal zijn 400 bewoners bereikt met de inloopbijeenkomsten en was men enthousiast over het idee.

Gemeente Zeist kijkt in de wijken Vollenhove en Pedagogenbuurt hoe woningen kunnen aansluiten bij verschillende ontwikkelingen in de wijken (renovatie, verduurzaming etc.), en of beide wijken middels een warmtenet aangesloten kunnen worden via een lokale dan wel regionale bron. Uiteindelijk is hier een combinatie van warmtekoude-opslag en zonthermie op lokaalniveau uitgekomen. Hoe dit verder wordt vormgegeven wordt momenteel onderzocht. De gemeente gaf aan dat het belangrijk was om bewoners en buurtorganisaties te betrekken, dit doen zij met de wijkaanpak “Vollenhove Vooruit”.

Gemeente Leusden werkt aan ‘Eurowoningen Toekomstbestendig’ een collectieve aanpak voor het aardgasvrij maken van 476 identieke particuliere woningen uit begin jaren ’70. Bewoners beheren zelf het openbaar groen en sportfaciliteiten in de buurt. Uiteindelijk hebben veel inwoners interesse getoond in een Nul-op-de-meter woning met gebouw gebonden financiering. De gemeente ziet draagvlak in de aanpak en uitvoering als doorslaggevend in de verdere uitwerking en heeft daarom een menukaart ontwikkelt voor bewoners om gezamenlijk of individueel in drie stappen woningen in de buurt te verduurzamen.

Gemeente Vijfheerenlanden wil Everdingen verduurzamen. Inwoners hebben met ondersteuning van de gemeente een stichting opgericht genaamd “Vitaal dorp”, waaruit ook een energiewerkgroep is ontstaan. Deze zijn enthousiast aan het werk gegaan. Door onder andere gebruik te maken van gemeentelijke subsidies hebben ze onderzoek kunnen doen naar mogelijkheden voor duurzame warmte. Aquathermie kwam hieruit als optie, waarbij gebruik gemaakt wordt van water uit rivier de Lek. Naar aanleiding van dit onderzoek is een energiecorporatie opgezet waar de gemeente in heeft geïnvesteerd. De energiecorporatie maakt momenteel technische plannen voor een warmtenet op aquathermie en zet in op inwonersparticipatie. Een duidelijk gezamenlijk verhaal en samenwerking met partijen – zoals een energiecorporatie – kunnen voor draagvlak zorgen.

Kennissessie – Participatie

‘Hier’ betrekt inwoners bij de energietransitie. De stichting is onderdeel van de Participatiecoalitie en helpt gemeenten bij het ondersteunen van bewonersinitiatieven en zet in op het leren van de aanpak aardgasvrijewijken in samenwerking met het Kennis en Leerprogramma van PAW.

Kennissessie – Warmtenetten opzetten

Syntraal vertelde over warmtenetten en hoe je deze opzet. Een warmtenet is een collectieve oplossing om gebouwen te verwarmen en onderdeel van een totaal energiesysteem (van warmtebron, (productie), distributie en aansluiting, (productie)). Veel voorkomende vormen van restwarmte zijn: industriële restwarmte, geothermie, aquathermie en bodemenergie. De uiteindelijke keuze van een warmtebron is afhankelijk van het temperatuursniveau en diverse factoren zoals beschikbaarheid, de gebouwde omgeving, betaalbaarheid, betrokkenheid en doelstellingen (hoe duurzaam willen we het?).

Zie voor een uitgebreid verslag en links naar de presentaties de website van Energiewerkplaats Utrecht.