Opinie: Provincie Utrecht moet actieve bewoners ondersteunen in de transitie naar de circulaire samenleving

september 2, 2024

Opinie: Provincie Utrecht moet actieve bewoners ondersteunen in de transitie naar de circulaire samenleving

door Ieke Benschop, Projectleider leefomgeving – duurzame bouw, duurzame daken en circulaire samenleving

“Bewoners nemen steeds vaker initiatief om spullen te delen, lenen, ruilen, repareren en de afvalberg te verkleinen. Vaak gebeurt dit zonder professionele inzet en puur op vrijwillige basis. Maar we zien dat wanneer bewoners professionele ondersteuning krijgen, zij veel meer voor elkaar krijgen. Daarom roepen wij de Provincie op: ondersteun – samen met gemeenten – bewoners die bijdragen aan de circulaire samenleving. Dat kan in de vorm van een vrij te besteden geldbedrag, of, en misschien wel belangrijker, door betaalde inzet van één of meer coördinatoren.”

Beleid

“Europa, het Rijk, provincie en gemeenten delen ambities om onze economie en samenleving circulair te maken. Een Nederland waar geen afval meer bestaat, kringlopen gesloten zijn en we minder afhankelijk zijn van grondstoffen uit het buitenland. Hiervoor is beleid en wetgeving in de maak. Zo stelt de provincie Utrecht eind 2024 haar Middellange Termijnstrategie (2025-2035) voor de circulaire samenleving vast. Tot 5 september kan iedereen nog online reageren op het concept van deze strategie. Op 11 september debatteert de Statencommissie Bereikbaarheid en Energietransitie over het plan.  

We zien dat Provincie Utrecht zich met name richt op circulair inkopen, circulair (ver)bouwen, ruimtelijk beleid, vergunningverlening en handhaving en samenwerking met bedrijven en ketens. Dit is een belangrijke en onmisbare inzet als we naar een circulaire samenleving willen. Maar deze transitie draait ook om mensen! Bewoners van onze provincie kunnen een belangrijke rol spelen in het versnellen van deze transitie. Wij pleiten voor financiële ondersteuning van bewonersinitiatieven zodat zij zich kunnen ontwikkelen en professionaliseren.”

Rol bewoners

“De belangrijke rol van bewonersinitiatieven wordt beschreven in verschillende onderzoeken en door ervaringsdeskundigen. Zo stelt het Planbureau voor de Leefomgevinging haar eindrapport “Lerende Evaluatie Klimaatbeleid” dat om een klimaatneutrale samenleving te realiseren, elektrisch vervoer, duurzaam wonen en plantaardig voedsel hier vanzelfsprekend onderdeel van moeten zijn. “De overheid kan”, zo stelt het PBL, “de innovatiekracht die al in de samenleving aanwezig is consequenter aanspreken, versterken en benutten. Door niet alleen technologische, maar juist ook sociale innovaties te stimuleren wordt een nieuw normaal ontwikkeld.”

Bewoners werken aan een mooiere wereld 

“Vanuit de Natuur en Milieufederatie Utrecht zien wij al jaren dat lokale bewonersinitiatieven de handschoen oppakken: of het nu de energietransitie betreft, het vergroenen van de wijk of het opzetten van een lokaal voedselsysteem: bewoners doen dit vaak samen. Voor een mooiere wereld. En we zien daarbij dat bewonersinitiatieven die professionele ondersteuning hebben, veel meer voor elkaar krijgen dan de initiatieven die draaien op puur vrijwillige inzet.”

Circulaire bewonersinitiatieven in opkomst 

“Bewonersinitiatieven die bijdragen aan de circulaire samenleving zijn sterk in opkomst. Denk aan kledingruil, gezamenlijke moestuinen, deelauto’s en repaircafés. In de Provincie Utrecht zijn er onder andere Zero Waste Groene Hart die met vrijwilligers Afvalvrije Routes opzet om verpakkingloos winkelen te promoten; in Woerden is de ‘recylebar’ ontwikkeld en hebben vrijwilligers met vijf basisscholen en een buurthuis een grote SwapSint–actie op touw gezet (Sinterklaascadeau-ruilactie). In Utrecht stad alleen al zijn er 14 repaircafés.”

Lessen uit de energietransitie 

“De afgelopen jaren zijn energie coöperaties in omvang en professionaliteit gegroeid. Van kleine initiatieven naar professionele coöperaties die met elkaar duurzame energie opwekken voor de hele wijk. Laten we de lessen van deze initiatieven gebruiken om de transitie naar een circulaire samenleving te versnellen door bewonersinitiatieven serieus te nemen en financieel te ondersteunen. Bewoners zijn immers de belangrijkste motor van onze samenleving.”