De Route van de Toekomst: etappe 9

mei 21, 2024

De Route van de Toekomst: etappe 9

Door Ieke Benschop 

De Natuur en Milieufederatie Utrecht loopt de Route van de Toekomst. Projectleider Ieke Benschop bezoekt (soms samen met collega’s) lokale duurzaamheidsinitiatieven en spreekt met mensen die ze op haar pad tegenkomt, over de toekomst van onze mooie provincie. Dat doet ze aan de hand van de NMU beelden van het Landschap van de Toekomst. De NMU hoopt zo nieuwe verbindingen te leggen, nieuwe vrienden te maken en inspiratie te bieden voor nog meer duurzame projecten. Vandaag: haar verslag van de negende etappe, van Uithoorn via Botshol naar Abcoude.

Woensdag 6 maart. Om 6.30 uur de wekker, om 7.13 uur de trein. Om 8.12 stappen Bas Gadiot (de toekomstregisseur die met ons een podcast maakt) en ik uit de bus bij halte Amstelhoek in Uithoorn. Het begin van weer een fantastische wandeling. Inclusief vaartje maken we zo’n 25 kilometer: Van Uithoorn, via de Amstel en Waverhoek naar Botshol en daarna langs het landje van Geijsel naar Abcoude.

Verstild landschap

In Uithoorn volgen we meteen de provinciegrens: we volgen de slingerende weg aan de zuidkant van de Amstel. Er hangt een dikke mist en we vragen ons af of we vandaag de zon nog zullen zien. Dat zou wel mooi zijn, want rond het middaguur stappen we op een bootje in de Botshol met Arjenne en Erik. De mist maakt het landschap verstild en mysterieus. Mist op de Amstel, grazende koeien onder een waterig zonnetje.

Nessersluis

We lopen langs de Nessersluis. Die stamt uit 1675. Gebouwd in het water de Bijleveld, welke in de 15 eeuw gegraven werd om overtollig water van de polders Bijleveld en Reijerscop af te voeren naar de Amstel. Deze afwatering werd niet perse gewaardeerd door de inwoners van Amstelland: die bouwden dammen om het water te keren; de Stichtenaren staken die dammen dan weer door. Het conflict eindigde in 1525 toen een college werd ingesteld dat de afwatering moest reguleren. Dat was het begin van Waterschap Amstelland; nu waterschap Amstel Gooi en Vecht.

Om De Rondeveense Polder droog te houden werden eind 17e eeuw vier schutsluizen gebouwd, waaronder de Nessersluis. Deze is na ruim twee eeuwen weggehaald. In 2015 heeft het Waterschap Amstel, Gooi en Vecht een kunstwerk geplaatst als verwijzing naar de oude sluis.

We lopen langs een insecten-, vogel- en wilde plantenvriendelijke tuin (hopelijk is dit niet de enige hier in het gebied) verder door het verstilde landschap. Ook hier, net als op eerdere etappes, werk aan de dijk: ‘Dijkverbetering De Waver”. Vraag me af wat dat allemaal kost, en nog zal kosten, die al die dijkverzwaringen die nodig zijn door de inklinking van het gebied.

Gemaal De Winkel

We lopen langs het gemaal De Winkel, gebouwd in 1960. Het hoogteverschil tussen de polder en het water in de Oude Waver is zo groot, dat zag ik nog niet eerder op mijn wandeling. Ik google en zie dat: “de polder op ongeveer 5,5 à 6 meter beneden Normaal Amsterdams Peil (NAP) ligt. De polder Groot-Mijdrecht heeft het laagste oppervlaktewaterpeil binnen het hele waterschap: het ligt op 6,7 meter onder NAP.”

Ik wist het al wel, maar als je dit tot je laat doordringen, dan snap ik wel hoe Maarten van Rossum, in gesprek met Luc Mur, stelt dat de mens het hier verloren heeft van de natuur. Van Rossum: “Ik ben helemaal niet treurig als ik me realiseer dat west Nederland er over 100 jaar weer net zo uit ziet zoals het gestart is 2000 jaar geleden, met eilanden in het veen waar we op wonen, die heel goed verdedigd kunnen worden.”

Waverhoek

Omdat we nog tijd over hebben, maken we een extra rondje rond het veenmoeras Waverhoek, een prachtig natuurgebied van zo’n 60 hectare. Het is de kraamkamer van heel veel verschillende vogelsoorten, zoals de kluut, , , kleine karekiet, (bos)rietzanger, blauwborst, snor, roerdomp en nog veel meer.

De opmerkelijke heuvel in het open landschap is Fort in de Botshol. Het zand waarop een fort gebouwd zou worden is aangevoerd vanaf zee. Je ziet de schelpjes nog zitten. Het fort zelf is uiteindelijk nooit gebouwd, maar de fortgracht wel gegraven. Op de voedselarme grond is kwetsbare vegetatie ontstaan.

Botshol

Om 12 uur treffen we Arjenne Bak en Erik de Haan van Natuurmonumenten. Arjenne is gebiedsmanager en weet ons van alles te vertellen over gebiedsprocessen. Erik werkt al bijna 50 jaar als boswachter in dit gebied en kent het gebied op zijn duimpje. We stappen in het bootje en gaan de plas op! Luister de gesprekken met Arjenne en Erik hier terug.

Na een kwartiertje varen zijn we aan de overkant van de plas. We stappen uit en komen pal onder een kolonie aalscholvers te staan. Die nestelen – in dit geval – hoog in de bomen. Erik legt ons uit dat de mannetjes nu op hun mooist zijn: ze hebben fel afstekende witte dijen. Die vallen op bij de vrouwtjes. Ze gaan uit vissen in de Vinkeveense plassen. Aalscholvers eten graag brasem, hetgeen bijdraagt aan het tegengaan van verstikkende algengroei. De brasem eet namelijk watervlooien die de algen in bedwang houden.

Visie Natuurmonumenten

Eén van degrote problemen voor goede instandhouding van natuurgebied Botshol is de sterke wegzijging van grondwater naar de veel dieper liggende polder Groot-Mijdrecht noordoost. Dit leidt tot verdroging en verruiging van de veenmosrietlanden (in combinatie met stikstof depositie). Circa de helft van het watervolume Botshol moet jaarlijks ingelaten worden vanuit de Waver via defosfatering. Inlaatwater leidt tot verdere verrijking en slechte waterkwaliteit.

Gelukkig werkt Natuurmonumenten samen met partners in het gebied middels twee gebiedsprocessen: het Pact van de Poldertrots (sinds 2012) en Botshol en Waardassacker (sinds 2020).

Natuurmonumenten werkt aan goede verbindingen tussen verschillende watergebieden, om de levensvatbaarheid van grote zoogdieren zoals de otter te vergroten. Erik hoopt voor de komende decennia op de terugkeer van dit dier, maar ook ziet hij graag de grote karekiet en de purperreiger terugkomen. “Plantjes doen het vrij goed, hier”, aldus Erik. “De kranswier moet wel weer terug in het water. Soms kan het wel in een keer snel gaan, hoor, als de waterkwaliteit goed is.”

Met betrekking tot alternatieve teelten in het gebied, zeggen Arjenne en Erik: “Nee, geen hoog groeiende gewassen in de weidevogelgebieden. Aan de randen van deze gebieden kan het eventueel wel, maar dan moet je wel aan predatiebeheer doen. Vossen moeten niet hun gang kunnen gaan”.

“Je moet kiezen wat je wil in een gebied. Je bent hier aan het beheren in een oud cultuurlandschap. Of zoals Erik het mooi samenvat: “Wie twee hazen na zal jagen, zal er geen naar huis toe dragen.” Pas als de populatie van de weidevogels op orde is, kun je nadenken over het toelaten van predatoren.

Landje van Geijsel

Ik leer van Bas dat op het landje van Geijsel, onder de rook van Amsterdam, vlak langs de snelweg, altijd de eerste grutto’s gezien worden. We doen nog een ommetje om ze te bewonderen en ja hoor, een heel veld vol van die prachtige dieren. Wat geweldig! Zéker nu ik net de film “Vogels kun je niet melken” heb gezien, over de Friese boer Bote de Boer uit Tjerkwerd Súdwest-Fryslânm die helemaal lijp is van die beesten.

We lopen het laatste stuk naar station Abcoude en kijken terug op weer een fantastische dag met inspirerende mensen, leerzame gesprekken en prachtige natuur.

Wat kun jij doen? 

• Wil je meer weten over wat de NMU doet om duurzame landbouw met natuur te stimuleren, kijk eens op onze website.
• Meer weten hoe je een insecten- vogel- en wilde-plantenvriendelijke tuin aanlegt? Kijk eens op onze website.
• Wil je meer weten over natuurgebied Wavershoek en Botshol, of een keer met een boswachter mee het water op, kijk op de website van Natuurmonumenten (Waverveen) en Botshol.
• Wil je ook producten kopen van duurzame boeren uit eigen regio? Kijk dan op ons Servicepunt Lokaal Voedsel, of neem contact op met Alex Daniel 
• Benieuwd naar de visie van de NMU; het Landschap van de Toekomst? Lees deze hier.  
• Wil je dat we bij je langskomen en/of een podcast maken? Laat het ons weten! Mail Ieke. 

Deze blog is onderdeel van de Route van de Toekomst. Lees ook de  vorige etappes.  

Etappe 1 (deel 1)
Etappe 1 (deel 2)
Etappe 2
Etappe 3
Etappe 4
Etappe 5
Etappe 6
Etappe 7
Etappe 8