De Route van de Toekomst: etappe 6

januari 22, 2024

De Route van de Toekomst: etappe 6

Door Ieke Benschop 

De Natuur en Milieufederatie Utrecht loopt de Route van de Toekomst. Projectleider Ieke Benschop bezoekt samen met collega’s lokale duurzaamheidsinitiatieven en spreekt met mensen die ze op haar pad tegenkomt, over de toekomst van onze mooie provincie. Dat doen we aan de hand van de beelden van ons Landschap van de Toekomst. We hopen zo nieuwe verbindingen te leggen, nieuwe vrienden te maken en inspiratie te bieden voor nog meer duurzame projecten. Vandaag: haar verslag van de zesde etappe, van Oudewater naar Woerden. 

Langs twee melkveehouders

Josja kent verschillende boeren vanuit de voormalige gebiedscommissie Utrecht West en suggereert me bij Carl en Jan langs te gaan. Dat doe ik graag! Josja loopt zelf ook mee, net als Bas de toekomst regisseur die met ons een podcast maakt.

Carl en Marieke

Na een half uur lopen vanaf Oudewater zijn we bij Carl en Marieke. Koffie aan de keukentafel, cake, microfoons en we raken in een mooi gesprek. Luister hier de podcast terug.

Carl en Marieke hebben 80 hectare grond met 100 koeien en 60 kalveren. Ze willen graag duurzaam boeren. Een aantal jaar geleden bouwden ze een moderne stal. Deze voldoet aan de Maatlat Duurzame Veehouderij.

Ze doen ook mee aan de Biodiversiteitsmonitor; een initiatief van Rabobank, Wereld Natuur Fonds en Duurzame Zuivelketen. Hoe meer duurzame maatregelen, hoe meer geld voor de melk en rentekorting bij de Rabo. Ik vind het mooi te horen dat er een hogere prijs betaald wordt voor de melk. Alleen dan kan een boer duurzame maatregelen nemen en extensiveren.

We spreken ook over wat hun kinderen in de toekomst eventueel voor bedrijf zouden willen hebben. Ze zijn nog te jong om daar zelf al concrete ideeën over te hebben, maar Carl en Marieke nemen deze toekomst zeker wel mee in de keuzes die ze nu maken.

In de stal

De melkrobot melkt de koeien. Alles wordt gemonitord. Ook of ze recent al gemolken zijn (en dus alleen voor het lekkers komen). In dat laatste geval gaat het uitgangspoortje direct weer open en krijgen ze niets. Kalfjes zitten in kleine hokjes. Een koe ligt te wachten op haar bevalling. Even verderop staan koeien die snel gedekt zullen worden. De dames bespringen voorlopig elkaar.

Carl vertelt dat de kalfjes na het eerste schoonlikken weg moeten bij hun moeder. “Anders is de kans op bacteriële infectie van moeder of omgeving te groot. We plaatsen ze in een bacterievrij strohokje”. Ze krijgen de eerste periode wel verse moedermelk. Het zuivelproduct “Kalverliefde” komt ter sprake: melk van koeien die hun kalfje langere tijd kunnen zogen. “Ja,” zegt Carl, “dat vergt wel investeringen omdat je daarvoor een andere stal nodig hebt en dan wordt de melk dus duurder”.

Carl is trots op de waterkwaliteit in zijn sloten. Waarschijnlijk omdat hij langs de randen van de sloten niet spuit en bemest. Ook doet hij aan weidevogelbeheer. Carl zou veel meer natuurdiensten willen leveren, als er maar geld voor het beheer tegenover staat. Overigens krijgt Carl ook inkomsten uit verhuur van een oude stal aan de psychologiepraktijk van zijn broer en schoonzus. Zij geven beeldende vaktherapie door middel van beeldhouwen en schilderen. Een mooi alternatief verdienmodel.

De toekomstbeelden van de NMU komen op tafel en we vragen of die beelden wat hem betreft realiteit kunnen worden. “Wellicht als we meer geld over gaan hebben voor de natuur. Maar”, zo zegt Carl: “vergeet niet dat de melkveehouderij ook handel is voor de BV Nederland.”

Sloten, dijken, knotwilgen en het spoor

En op pad naar Jan! Langs de sloten, over de dijken. In Hekendorp lopen we langs een schandpaal uit de 17e eeuw. Deze staat tegenover het café, vroeger het rechthuis. Veroordeelden werden als straf tentoongesteld aan de schandpaal. Opvallend dat Vrouwe Justitia niet geblinddoekt is.

We steken de Lange Weidsche Boezem over. Het water staat hoog. En we spreken over de grote hoeveelheden water in het gebied en het toekomstig waterbeheer. Zouden we in dit gebied nog kunnen wonen over 50 jaar? Is dat nog betaalbaar?

Jan en Conny

Na een lang stuk langs het spoor zijn we bij Jan. Jan is melkveehouder, zijn vrouw Conny runt de zorgboerderij ‘De Grazige Weiden’. Wederom de schoenen uit, koffie, koekjes en microfoons. Ook hier een mooi, open gesprek. Luister hier de podcast terug. Jan vertelt dat hij met Conny nooit streefde naar groter en meer. Ze hebben nooit gekozen voor schaalvergroting en hebben daarmee tegen de stroom in geroeid. Dat maakt dat hij nu redelijk makkelijk kan omschakelen naar biologische bedrijfsvoering. 1 april viert hij de omschakeling. Wij komen dan langs met taart, spreken we af.

Ik vraag hoe Jan aankijkt tegen andere verdienmodellen, zoals het telen van gewassen voor de bouw. Building Balance werkt de komende zes jaar aan het tot stand brengen van ketens ‘van land tot pand’. Samen met hen proberen wij ook de vraagkant naar biobased bouwproducten te activeren, bij particulieren, woningcorporaties, via subsidies en beleid van gemeenten. In het veenweidegebied liggen er kansen voor de teelt van bijvoorbeeld wilgen, olifants- en mammoetsgras. Wellicht ook vezelhennep en vlas. Jan zegt dat dat misschien wel interessant is, maar dat de teelt van biogewassen en andere vormen van alternatieven voor de landbouw ten koste gaan van voedselproductie en dat de balans daarin belangrijk is. We blijven de melkproductie nodig hebben.”.

En dat is een interessante kwestie. Ik vertel Jan dat ik zelf de keuze heb gemaakt om (bijna) geen koemelkproducten meer te gebruiken. Ik koop de laatste jaren plantaardige yoghurt, en drink koffie met haver- of erwtenmelk. Dit omdat ik weet hoeveel veevoer we importeren uit de Amazone. Ook omdat ik zie wat de ontwatering in het veenweidegebied voor gevolgen heeft: oxidatie, inklinking van het veen met gevolgen voor infrastructuur en bebouwing. En ik gun de koeien dat ze hun melk aan hun kalfjes kunnen geven, in plaats van aan ons.

Jan zegt dat als we met zijn allen wat minder dierlijke melk gaan gebruiken, de melkveehouderij inderdaad beter in evenwicht met de natuur kan zijn.

Wederom een heel bijzonder gesprek met een boer in het veenweidegebied. We maken nog een rondje door de stal en langs de boompjes die klaar liggen om geplant te worden door vrijwilligers van WIJland, de basis voor een mooi agro-forestry project. We bedanken Jan hartelijk en lopen het laatste anderhalf uur, langs de Papekoppen in Papekop, naar station Woerden.

Wat kun jij doen?

• Wil je ook producten kopen van duurzame boeren uit eigen regio? Kijk dan op ons Servicepunt Lokaal Voedsel, of neem contact op met mijn collega Alex Daniel
• Benieuwd naar de visie van de NMU; het Landschap van de Toekomst? Lees deze hier.
• Wil je ook meewerken aan meer landschapselementen in het landschap? En/of je aansluiten bij het netwerk Agroforestry / Voedselbossen, neem dan contact op met mijn collega Isabel Kruisheer.
• Wil je ook meer groen in je eigen wijk? Kijk op https://www.groenaandebuurt.nl/
• Wil je dat we bij je langskomen en/of een podcast maken? Laat het ons weten! Mail Ieke.

Deze blog is onderdeel van de Route van de Toekomst. Bekijk ook de andere etappes:

Etappe 1 (deel 1)
Etappe 1 (deel 2)
Etappe 2
Etappe 3
Etappe 4
Etappe 5